Samen NU aan de slag met meerlaagsveiligheid laag 2

Overstromingen willen we zoveel als mogelijk voorkomen. Toch bestaat er altijd een kans dat het gebeurt. Door NU als overheden de mogelijke gevolgen in beeld te brengen, kunnen er maatregelen bedacht en genomen worden in de ruimtelijke inrichting, waardoor schades bij een overstroming kunnen worden beperkt. 

Het begint met urgentiebesef

Hoe staat de ruimtelijke omgeving van jouw regio/gemeente gesteld mocht er een overstroming komen? En welke maatregelen kun je NU nemen om de gevolgen bij een overstroming te beperken? Ga het gesprek met elkaar aan. De speciaal ontwikkelde infographic is er voor alle professionals in de water -en ruimtelijke sector. De infographic helpt om het gesprek hierover met elkaar te voeren en te komen tot concrete oplossingen voor jouw regio/gemeente. Zo zorgen we er samen voor dat we gesteld staan voor de toekomst.

Wat is Meerlaagsveiligheid (MLV)

Het begrip meerlaagsveiligheid kom je overal tegen in de waterwereld. In 2009 is het concept Meerlaagsveiligheid (MLV) in het nationaal Waterplan geïntroduceerd. Aan de hand van de meerlaagsveiligheidbenadering kun je een gebiedsgerichte risicobenadering uitwerken. Het kijkt verder dan alleen het voorkomen van overstromingen.

Het concept kent de volgende veiligheidslagen:

  • 0) waterbewustzijn: is de basislaag en is erop gericht om het bewustzijn te vergroten van de risico’s bij wateroverlast bij inwoners en bedrijven.
  • 1) preventie: is het zoveel als mogelijk voorkomen van een overstroming. Het is de basis van ons watersysteem, stevige waterkeringen waarmee overstromingen worden voorkomen.
  • 2) gevolgbeperking: richt zich op een duurzame ruimtelijke inrichting waardoor de impact van een overstroming op de gebouwde omgeving wordt beperkt.
  • 3) crisisbeheersing: richt zich op het verbeteren van de rampenbeheersing door bijvoorbeeld slimme evacuatieplannen te hebben liggen.  
  • 4) herstel: het getroffen gebied beter dan voorheen inrichten voor een nieuwe periode van extreem weer.

Speciale aandacht voor laag 2 

Laag 2 van meerlaagsveiligheid, gevolgen van een overstroming beperken met slimme maatregelen in de ruimtelijke inrichting zoals verhoogde drempels bij woningen en hogere trottoirs, blijkt in de huidige plannen vaak onderbelicht. Het is onduidelijk waardoor dit precies komt. Waterschap Hollandse Delta pakte de handschoen op om samen met andere overheden (gemeente Rotterdam, Dordrecht, Zwolle, Rijkswaterstaat, provincie ZH, ministerie I&W en de veiligheidsregio Rotterdam Rijnmond) die een rol hebben en eigen kennis en ervaring in de meerlaagsveiligheid, laag 2, hierover van gedachte te wisselen hoe dit concreet te maken. 

Ze ontwikkelden samen een infographic om in gesprek te gaan met relevante partijen over de gevolgbeperking bij overstromingen. Het is een middel dat als input/inspiratie dient om tot concrete strategieën en actieplannen voor een bepaald gebied te komen. 

Stakeholders die een rol hebben binnen laag 2

Aan de slag met de infographic

De infographic biedt een overzicht van strategieën voor stedelijke en landelijke gebieden, gericht op het beperken van schade en slachtoffers bij wateroverlast en overstromingen, voor zowel bestaande bouw als nieuwbouwprojecten. Deze weergave illustreert niet alleen de urgentie, maar toont ook bij welke waterhoogtes bepaalde maatregelen effectief zijn. Voor de beschrijving van de maatregelen is geput uit bestaande bronnen, zoals Kennisportaal Klimaatadaptatie. 

De infographic brengt vijf ruimtelijke strategieën in beeld:

  1. Risicozonering
  2. Compartimentering
  3. Ondersteuning van crisismanagement
  4. Bescherming van kritieke infrastructuur en objecten
  5. Aangepast bouwen

Deze strategieën kunnen aangepast en verder uitgediept worden voor specifieke gebieden, afhankelijk van hun geografische ligging en specifieke omgevingsfactoren. Elk afgebakend gebied kan zo een op maat gemaakte aanpak ontwikkelen om de risico’s van watergerelateerde incidenten te minimaliseren. De infographic is een goed hulpmiddel om het gesprek met stakeholders aan te gaan waarbij de vijf strategieën doorlopen kunnen worden. 

Voorbeelden uit de praktijk

Hollandse Delta start in 2024 samen met gemeente Hoeksche Waard, provincie Zuid-Holland en de Veiligheidsregio een pilot om een meerlaagsveiligheidsstrategie te ontwikkelen voor laag 2. De Hoeksche Waard ligt grotendeels onder zeeniveau waardoor een overstroming in de toekomst niet ondenkbaar is. De aanpak en uitkomsten worden later op deze websitepagina gedeeld. 

Praktische tips voor het gesprek

De infographic biedt inspiratie voor het gesprek over de invulling van laag 2. Het initiatief kan vanuit het waterschap komen, maar bijvoorbeeld ook vanuit de gemeente of de provincie. Print en hang de infographic op groot formaat (A0) op in de ruimte. Zorg daarnaast voor basismateriaal, bij voorkeur in de vorm van kaarten, over het te beschouwen gebied. Denk daarbij aan: 

  • Kaart met de primaire en regionale waterkeringen, met daarbij de normen en de eventuele versterkingsopgave
  • Kaart van bestaande bebouwing en landgebruik
  • Hoogtekaart
  • Kaarten met overstromingspatroon bij overstroming van de waterkeringen
  • Kaart met vitale en kwetsbare functies
  • Locatie van (zoek)gebied voor nieuwbouwontwikkeling
  • Impactanalyse
  • Klimaatstresstesten

De infographic is bedoeld om het gesprek te voeren over de gebiedskenmerken, waarna uiteindelijk gedacht kan worden over handelsperspectieven, zowel voor nieuwbouw maar ook voor de bestaande inrichting.

De eerste plaat van de infographic wordt gelezen van links naar rechts. Meest links brengt tot uitdrukking over welke laag het gaat en wat de urgentie is bij verschillende waterdiepten. In het middelste deel staan de mogelijke strategieën om invulling te geven aan het beperken van de gevolgen van een overstroming en rechts op de plaat zijn voorbeeldmaatregelen zichtbaar. De andere twee platen geven uitgebreider weer welke maatregelen getroffen kunnen worden voor het stedelijke en landelijke gebied voor een bepaald schaalniveau, waarbij aangegeven is of het voor bestaande bouw en/of nieuwbouw geschikt is. 

Het gesprek over een nieuwe ontwikkeling kan het beste gevoerd worden met meerdere stakeholders, in ieder geval de veiligheidsregio, waterschap, gemeente en de provincie.

Op basis van de inspiratie uit de infographic en de lokale kenmerken van het gebied kunnen deze vragen worden behandeld:

  1. Wat zijn de waterhoogtes bij een overstroming?
  2. Waar ontstaan de grootste schades en waar zijn veilige plekken waar we eventueel naartoe kunnen vluchten?
  3. Waar ligt/komt de kritische infrastructuur?
  4. Kunnen we de waterstromen beïnvloeden in het nog te ontwikkelen gebied of met gebruikmaking van bijvoorbeeld bestaande dijkstructuren (compartimenteren)?
  5. Welke maatregelen kunnen we treffen voor iedere ruimtelijke strategie en tot welke waterhoogte? (zie de symbolen in iedere tegel)

Download hier de infographic en folder

Wil je hier als professional ook mee aan de slag maar heb je vragen, ideeën of wil je een grote geprinte infographic of folder? Neem dan contact op met waterschap Hollandse Delta door te mailen naar info@wshd.nl 

Foto: Tineke Dijkstra / Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden 

Tineke Dijkstra / Deltaprogramma Rijnmond-Drechtsteden